ျမန္မာစကားမွာ အမိႈက္က ေရႊျဖစ္ဆိုတာ ရွိပါတယ္ဗ်။
အသံုးမက်လို႔ စြန္႔ပစ္ထားတဲ့ အမိႈက္ေတြကေန အက်ိဳးစီးပြားတစ္ခုခုျဖစ္ထြန္းလာတာမ်ိဳးကို ဆိုလိုတာေပါ့ဗ်ာ။
ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံ၊ နယူးေဆာက္ေဝးတကၠသိုလ္ ပါေမာကၡ Veena Sahajwalla ကေတာ့ တကယ့္ကို အမိႈက္ကေန ေရႊျဖစ္တဲ့ လုပ္ငန္းတစ္ခုကို ေတြ႔ရွိအေကာင္အထည္ေဖာ္ေနၿပီလို႔ သိရတယ္ဗ်။
ပါေမာကၡ Sahajwalla က သူမရဲ႕လုပ္ငန္းကို ၿမိဳ႕ျပမိုင္းတြင္း (Unban Mine) လို႔ နာမည္ေပးထားၿပီး အဲဒီမိုင္းတြင္းကေန ေရႊ၊ ေငြ၊ ေၾကးနီ စတဲ့ အဖိုးတန္သတၱဳေတြကို တူးေဖာ္ထုတ္လုပ္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ သူမရဲ႕ မိုင္းတြင္းလုပ္ငန္းအတြက္ ေပါက္တူး တစ္ေခ်ာင္းေတာင္ မလိုအပ္ပါဘူး။
ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ မစၥ Sahajwalla ဟာ ေျမႀကီးကို တူးေဖာ္ၿပီး ေရႊ၊ ေငြ၊ ရွာေဖြတာမ်ိဳးမဟုတ္ဘဲ စြန္႔ပစ္ခံထားရတဲ့ TV ေတြ၊
စမတ္ဖုန္းေတြနဲ႔ တျခားအီလက္ထေရာနစ္ ပစၥည္းအေဟာင္း အပ်က္ေတြ ကေန ထုတ္လုပ္ရယူေနတာေၾကာင့္ပါပဲ။
ကမ႓ာေပၚမွာ ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တိုင္း အီလက္ထေရာနစ္ပစၥည္းအေဟာင္း အပ်က္ေတြကို အေလးခ်ိန္တန္သန္းေပါင္းမ်ားစြာ စြန္႔ပစ္ေနၾကပါတယ္။
ဒီပစၥည္းအစုအေဝးႀကီးမွာ အဖိုးတန္တဲ့ သတၱဳေတြလည္း အေျမာက္အမ်ား ပါဝင္ေနတယ္ဆုိပဲဗ်။
ဒါေၾကာင့္ e-Waste Mining လို႔ေခၚတဲ့ အီလက္ထေရာနစ္ အမိႈက္ေတြကေန အဖိုးတန္ သတၱဳေတြ စစ္ထုတ္ရယူတဲ့ လုပ္ငန္း ဟာ
မၾကာခင္ အနာဂတ္မွာ တြက္ေခ်ကိုက္တဲ့ နည္းပညာ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းတစ္ရပ္ျဖစ္လာႏိုင္တာကို ေတြ႔ရပါတယ္။
ဆစ္ဒနီၿမိဳ႕ အေျခစိုက္ပါေမာကၡ Sahajwalla ကေတာ့ လာမယ့္ႏွစ္အနည္းငယ္ အတြင္း ဒီအလုပ္ကေန အက်ိဳးအျမတ္ေကာင္းေကာင္းရလာမယ္လို႔ ခန္႔မွန္းထားပါတယ္။
သူမက " စက္ရံုအေသးစားေလးတစ္ခုအတြက္ ၾသစေတးလ်ေဒၚလာ ၅ သိန္းေလာက္ရင္းႏွီးရမယ့္ ဒီစီးပြားေရးေမာ္ဒယ္ဟာ ၂ႏွစ္၊ ၃ႏွစ္ အတြင္းမွာ အရင္းေက်ႏိုင္ပါတယ္။
ၿပီးေတာ့ အျမတ္ထြက္ႏုိင္တဲ့ အျပင္ အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္းေတြလည္း ဖန္တီးေပးႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။
ဒီစီးပြားေရးလုပ္ငန္းဟာ ပတ္ဝန္းက်င္၊ လူမႈအသိုင္အဝိုင္းေတြ အတြက္လည္း ေကာင္းက်ိဳးေတြရွိေနပါတယ္"လို႔ ဆိုပါတယ္။
သုေတသနမွတ္တမ္းေတြအရေတာ့ အီလက္တေရာနစ္ပစၥည္းအပ်က္ေတြကေန ေရႊ၊ ေငြ သတၱဳရွာေဖြျခင္းဟာ ပံုမွန္သမာရိုးက် သတၱဳတြင္းလုပ္ငန္းေတြထက္ေတာင္ ပိုၿပီးတြက္ေခ်ကိုက္ႏိုင္တယ္လို႔ သိရပါတယ္။
ဒီအခ်က္နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ပတ္ဝန္းက်င္ ဆိုင္ရာ သိပၸံနဲ႔ နည္းပညာ ဂ်ာနယ္က စစ္တမ္းျပဳလုပ္ေဖာ္ျပခဲ့ရာမွာ ကတ္သုတ္ေရာင္ျခည္ျပြန္ အသံုးျပဳတဲ့ TV တစ္လံုးမွာ ေၾကးနီ ၄၅၀ ဂရမ္ နဲ႔ ေရႊ ၅.၆ ဂရမ္ပါဝင္ေနေၾကာင္း သိရပါတယ္။
သာမာန္ေရႊမိုင္းတြင္း တစ္တြင္းမွာ ေရႊ ၅ဂရမ္ (သို႔မဟုတ္) ၆ ဂရမ္ရဖုိ႔ အတြက္ ကုန္ၾကမ္းေျမႀကီး တစ္တန္အထိ တူးေဖာ္ရပါတယ္။
အီလက္ထေရာနစ္ ပစၥည္းအေဟာင္းေတြကေန ထုတ္ယူႏိုင္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ ပစၥည္းအေလးခ်ိန္တစ္တန္မွာ ေရႊ ၁၅၀ ဂရမ္အထိ ရရွိႏိုင္မယ္လို႔ သိရပါတယ္။
ဒီအခ်ိဳးအစားတြက္ခ်က္မႈဟာ တရုတ္ႏိုင္ငံ၊ ေဘဂ်င္းၿမိဳ႕က Tsinghua တကၠသိုလ္နဲ႔ ဆစ္ဒနီၿမိဳ႕က Macquaire တကၠသိုလ္က သိပၸံ ပညာရွင္ေတြ ပူးေပါင္းျပဳလုပ္ခဲ့တဲ့ သုေတသနတစ္ရပ္ကေန ေပၚထြက္လာခဲ့ တာပဲျဖစ္ပါတယ္။
အဆိုပါသုေတသနဟာ Recycle လုပ္တဲ့ တရုတ္ ကုမၸဏီ ၈ ခုရဲ႕ အခ်က္အလက္ေတြကို အေျခခံခဲ့ၿပီး အဓိကအားျဖင့္ ကုန္က်စရိတ္ေငြေတြကို ႏိႈင္းယွဥ္ခဲ့တာပါ။
e-Waste ေတြရွာေဖြစုေဆာင္းမယ့္စရိတ္၊ အလုပ္သမားခ၊ စြမ္းအင္ကုန္က်စရိတ္၊ သယ္ယူပို႔ေဆာင္စရိတ္ ေတြနဲ႔ သတၱဳထုတ္ယူမယ့္စက္ရံု၊ နည္းပညာပစၥည္းေတြရဲ႕ ကုန္က်စရိတ္ေတြကို စုေပါင္းတြက္ခ်က္ခဲ့ပါတယ္။
ေနာက္ဆံုးမွာေတာ့ အီလက္ထေရာနစ္ အမိႈက္ကေန ေရႊ၊ ေငြ ထုတ္ယူျခင္း ဟာ သာမာန္သတၱဳတြင္းကေန ထုတ္ယူျခင္းထက္ ကုန္က်စရိတ္ ၁၃ ဆအထိ ပိုမို သက္သာေနတာကို ေတြ႔ခဲ့ရပါေတာ့တယ္။
ဒါေၾကာင့္လည္း Macquaire တကၠသိုလ္က ပါေမာကၡ John Mathews က "အီလက္ထေရာနစ္ အမိႈက္ေတြကို တူးေဖာ္ၿပီး ေရႊ ဒါမွမဟုတ္
ေၾကးနီထုတ္ယူျခင္းက သိပ္ကို အက်ိဳးအျမတ္ ႀကီးမားတဲ့ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းျဖစ္လာပါလိမ့္မယ္" လို႔ အခိုင္အမာဆိုခဲ့တာပါ။
ဒီစီးပြားေရးကို ေဆာင္ရြက္ဖို႔ ကုန္ၾကမ္းနဲ႔ ရင္းႏွီျမွဳပ္ႏွံရမယ့္ ေငြေၾကး အေနအထားကို လည္း ႀကိဳတင္တြက္ခ်က္ရပါမယ္။
ကုလသမဂၢေအဂ်င္စီ တစ္ခုျဖစ္တဲ့ International Telecommunication Union ကေတာ့ 2016 ခုႏွစ္အတြင္း တစ္ကမ႓ာလံုးက စြန္႔ပစ္ခဲ့ တဲ့ အီလက္ထေရာနစ္ အမႈိက္ပမာဏ က
တန္ခ်ိန္ေပါင္း ၄၅ သန္းအထိရွိၿပီး 2021 ခုႏွစ္မွာ တန္ခ်ိန္ သန္းေပါင္း ၅၀ အထိရွိလာႏိုင္ေၾကာင္း ခန္႔မွန္းေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။
စမတ္ဖုန္း အပ်က္ေတြဆိုရင္လည္း 2016 ခုႏွစ္တစ္ႏွစ္တည္းမွာတင္ တန္ေပါင္း ၄၃၅,၀၀၀ အထိ ရွိခဲ့ ၿပီး အဲ့ဒီဖုန္းေတြထဲမွာ ယူရိုေငြ ၉.၄ ဘီလီယံဖိုးရွိတဲ့ သတၱဳကုန္ၾကမ္းေတြ ပါဝင္ေနတာကို ေတြ႔ရပါတယ္။
သတၱဳတူးေဖာ္ထုတ္ယူပံုကေတာ့ သမာရိုးက်မိုင္းတြင္းေတြနဲ႔ လံုးဝကို ကြာျခားသြားပါလိမ့္မယ္။
သာမာန္ မိုင္းတြင္းေတြဟာ အလုပ္သမားအင္အားကို အဓိကထားတတ္ၾကၿပီး အီလက္ထေရာနစ္မိုင္းတြင္းကေတာ့ နည္းပညာပိုင္းကို အဓိက အသံုးျပဳရမွာျဖစ္ပါတယ္။
လက္ေတြ႔လုပ္ကိုင္ေနတဲ့ ပါေမာကၡ Sahajwalla ကေတာ့ သူမရဲ႕စက္ရံုအေသးစားေလးေတြမွာ e-Waste ေတြရဲ႕ တန္ဖိုးရွိတဲ့ အစိတ္အပိုင္းကို ခြဲျခားေရြးထုတ္ဖို႔ ရိုေဘာ့ စက္ရုပ္ေတြကို အသံုးျပဳေနပါတယ္။
"စြန္႔ပစ္ထားတဲ့ အီလက္ထေရာနစ္ ပစၥည္းေတြကို ျဖိဳခြဲဖို႔က ပထမအဆင့္ပါ။ ေနာက္တစ္ဆင့္ကေတာ့ အသံုးဝင္တဲ့ အပိုင္းေတြကို ေရြးခ်ယ္ဖို႔ အထူးရိုေဘာ့ေတြ ပါဝင္လာပါၿပီ။
အဲဒီေနာက္မွာေတာ့ အသံုးဝင္တဲ့ အပိုင္းေတြကေန တန္ဖိုးရွိတဲ့ သတၱဳေတြထြက္လာဖို႔ အပူေပးတဲ့ အပိုင္းပါပဲ" လို႔ ဆိုခဲ့ပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္ အီလက္ထေရာနစ္ အမႈိက္ကေန ေရႊျဖစ္ေစမယ့္ စီးပြားေရးဟာ အက်ိဳးအျမတ္ႀကီးမားသေလာက္ နည္းပညာပိုင္းနဲ႔ ေငြေၾကးရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမႈ အတိုင္းအတာ တစ္ခုအထိ လိုအပ္မယ္ဆိုတာလည္း ေသခ်ာေနပါတယ္ဗ် ေနာ္...။
Recommended for you-ယံုၾကည္မႈျပင္းထန္လြန္းတဲ့ Henry Ford
Ref: E-waste mining could be big business-and good for the planet
Source; Mobile Guide Journal
